Белавежская пушча
УА «Biцебскi дзяржауны медыцынскi унiверсiтэт»
Кафедра рускай i беларускай моу
Тэма: Белавежская пушча
Выканала: студентка 33 групы
лячэбнага факультэту
Кавалёва Н. С.
Праверыла: старшы выкладчык
Кафедры рускай i беларускай моу
Радзюк В. В.
Вiцебск 2011
Змест
1. Уводзiны
2. Гісторыя Белавежскай пушчы
3. Флора і расліннасць
4. Фауна
5. Арганізацыйная структура і ворганы кіравання
6. Ахова Белавежскай пушчы
7. Навуковыя даследаванні ў Нацыянальным парку
8. Помнікі культуры і турызм
9. Рэзідэнцыя беларускага Дзеда Мароза
10. Гаспадарчая дзейнасць
11. Карты і схемы
12. Заключэнне
13. Бiблiяграфiчны спiс
БЕЛАВЕ́ЖСКАЯ ПУ́ШЧА, адзін з самых старых запаведных лясных масіваў Еўропы, знаходзіцца на мяжы Беларусі (Брэсцкая вобласць, Гродзенская вобласць) і Польшчы (Падляскае ваяводства). Агульная плошча каля 145 тыс. га. Пушча з’яўлялася апошнім прыродным месцам пражывання самага буйнога прадстаўніка еўрапейскай фаўны — зубра.
Для аховы ўнікальных прыродных комплексаў створаны нацыянальны парк Белавежская пушча (Беларусь) і Белавежскі нацыянальны парк (Польшча). Белавежская пушча занесена ў Сусветную спадчыну ЮНЕСКА.
- Гісторыя Белавежскай пушчы
Белавежская пушча — найстарэйшы запаведнік ў Еўропе. Яна мае вельмі старажытную гісторыю. Як стары некрануты лес, Пушча згадваецца яшчэ ў Іпацьеўскім летапісе 983 г (Кочановский, Корочкина, 1976). У кіеўскіх летапісах паказваецца, што тэрыторыя цяперашняй Пушчы засяляліся племем яцвягаў, якія займаліся паляваннем і рыбнай лоўляй. У XII стагоддзі на тэрыторыі Белавежскай пушчы падоўгу жыў Уладзімір Манамах, а ў 1276 г. князь Уладзімір Валынскі заснаваў тут горад-крэпасць Камянец У канцы XIII — пачатку XIV стагоддзяў Пушчаю валодаюць літоўскія князі (Трайдзень, Кейстут, Ягайла і інш), а ў 1413 г., калі адбылося аб’яднанне Літвы з Польшчай, Белавежская пушча перайшла ў польскае валоданне Неўзабаве ўстанаўліваюцца строгія правілы аховы дзікіх звяроў, хоць польскія каралі (Жыгімонт I, Стэфан Баторый, Аўгуст III) — пераемнікі Ягайла — ператварылі Пушчу ў месца сваіх раскошных паляванняў Першая спроба атрымаць ад Пушчы даход мела месца ў сярэдзіне XVI стагоддзя пры польскім каралі Жыгімонце Аўгусце, калі на яе тэрыторыі было пабудавана 4 жалезадзеяцельных завода. Тут жа здабывалі смалу, гналі дзёгаць, выпальвалі вугаль, паспрабавалі наладзіць сплаў лесу.
У 1795 г. Белавежская пушча ўвайшла ў склад Расіі. Плошча яе тады складала 120 тыс. дзесяцін. Мала цікавячыся лёсам унікальнага лесу, Кацярына II раздала значную частку яго сваім набліжаным, якія ўдзельнічалі ў пакарэнні краю (графу Румянцаву, Міхаілу Кутузаву, палкоўніку Дренякину і інш.) У 1811 г на тэрыторыі Белавежскай пушчы адбыўся самы буйны за яе гісторыю пажар (з мая па кастрычнік), выкліканы вельмі моцнай і працяглай засухай. У 1842 — 1847 гг. ў Белавежскай пушчы праведзена першае лесаўпарадкавання, пасля чаго Пушча была падзелена на квартальную сетку, а ў 1861 — 1862 гг. прайшло другое лесаўпарадкавання. З гэтага моманту пачынаецца дакладны ўлік яе ляснога фонду.
Як і раней,
у валоданні царскай сям’і
Лясы Белавежскай пушчы секліся ва ўсе стагоддзя. Так, у 1839 г для марскога ведамства (пабудовы караблёў) у Пушчы было нарыхтавана і вывезена 3000 найбольш буйных і прамых дубоў-і соснаў-веліканаў ва ўзросце не менш як 350 — 400 гадоў. Для гэтых мэтаў было прыцягнута каля трох тысяч работнікаў. Для гандлёвага дома «Томпсан і Бонар» з 1845 па 1848 гг было высечана каля 13 000 лепшых соснаў, пра што пасля з абурэннем пісалі А.І. Герцэн і Н.П. Огарев ў газеце «Звон». Усяго з 1849 па 1854 году ў пушчы было высечана каля 45 тыс. буйных дрэў, а з 1845 па 1857 гг. для замежнай гандлю было вывезена больш за 174000 дрэў Але найбольш інтэнсіўныя высечкі прыпадаюць на пачатак XX стагоддзя. Падчас Першай сусветнай вайны з 1915 па 1918 гг. Белавежская пушча знаходзіцца пад акупацыяй нямецкіх войскаў. Гэты перыяд з’явіўся прыкладам наймацнейшай эксплуатацыі яе багаццяў У гэты час пачынаецца інтэнсіўная пракладка вузкакалейнай чыгунак (каля 300 км) з? Елкай нарыхтоўкі каштоўнай драўніны, а для яе перапрацоўкі будуюцца 4 лесапільных завода. За два з паловай гады ў Германію было вывезена 4,5 млн. куб. м драўніны, прычым самых каштоўных парод Гэта амаль столькі ж, колькі нарыхтавана ў Пушчы за ўсю папярэднюю гісторыю (5 млн. куб. М). Пасля заканчэння вайны пушча перайшла ва ўласнасць Польшчы. Аднак эксплуатацыя яе лясоў на гэтым не скончылася. Так, у 1927 — 1928 гг у адпаведнасці з кантрактам з польскім урадам на яе тэрыторыі займаецца распрацоўкай і нарыхтоўкай лесу ангельская фірма «CenturyEuropeanCorporation» («Центура»). Толькі за 2 гады было нарыхтавана 1 млн. 947 тыс. куб. м драўніны, пасля чаго ў 1930 г польскі ўрад, заплаціўшы няўстойку, разарвала канцэсiйны дагавор па прычыне парушэння правілаў лесанарыхтовак. Хоць дагавор быў ужо скасаваны, аднак суцэльныя рубкі працягваліся. Так, у 1934 — 35 гг. з пушчы было прададзена 1 млн. 208 тыс. куб. м драўніны У выніку да гэтага часу ў сукупнасці ўжо да 20% тэрыторыі Пушчы апынулася высечанай.
Велізарны ўрон нанесла першая сусветная вайна жывёле свеце. Да 1919 г. былі вынішчаны зубры і лані, рэзка скарацілася колькасць аленяў і дзікоў Праўда, з гэтага ж моманту пачынаецца актыўная дзейнасць людзей, неабыякавых да прыроды, накіраваная на захаванне гэтага віду. У 1923 г. на Міжнародным з’ездзе аховы прыроды польскі дэлегат Ян Штольцман прапанаваў выратаваць зубра ад поўнага вымірання Пасля гэтага ў Белавежы ствараецца зубропитомник, куды з прыватных уладанняў, заапаркаў, заасад завозяцца 6 зуброў і пачынаюцца работы па аднаўленню іх папуляцыі (да пачатку другой сусветнай вайны ўдалося давесці іх колькасць да 19 асобін)
У плыні гісторыі мяняліся мяжы Пушчы, мяняліся спосабы гаспадарання і яе гаспадары (перыядычна Белавежская пушча то абвяшчалася абсалютна запаведнай, то зноў інтэнсіўна эксплуатавалася — усё залежала ад захапленняў і прыхільнасці валодалі ёю кіраўнікоў), але ва ўсе стагоддзі так ці інакш яна заставалася ахоўным лясным масівам
Як ахаваная прыродная тэрыторыя, Белавеская пушча вядомая яшчэ з канца 14 — пачатку 15 стагоддзяў, калі князь Ягайла абвясціў яе запаведнай, пакінуўшы права палявання за сабой і сваім братам Вітальдам Захаванню пушчы спрыяла тое, што ў ёй захаваліся зубры, выміранне якіх і жаданне захаваць у Еўропе гэты від падахвочвала перш літоўскіх князёў, потым польскіх каралёў, а пазней рускіх цароў дбайна клапаціцца аб ахове гэтага лесу ад горы дзеянняў чалавека. Спачатку ў 1557 г польскім каралём Жыгімонтам Аўгустам быў выдадзены лясной указ, у адпаведнасці з якім забаранялася высечка нават сухастойных лесу без квітка, які падпісваўся самім каралём, а затым ў 1640 г. кароль Уладзіслаў IV прыняў указ, які забараняў без адмысловага дазволу секчы сырарослага дрэвы. У 1802 г выдадзены ўказ аб заповедании Пушчы і захаванні зуброў. У 1821 г. рушыў услед загад аб забароне усякай высечкі і палявання ў пушчы, аднак падчас польскага паўстання (1831 г.) гэты парадак зноў быў парушаны. У 1875 г. у інтарэсах захавання зуброў вылучаецца спецыяльная частка Пушчы, з больш строгім рэжымам гаспадаркі ў ёй. У 1897 г цар Мікалай II дае ўказанне паклапаціцца, каб Пушча захавала характар першабытнага лесу, і не імкнуцца да вымання найбольшага прыбытку ў ёй
У выніку гаспадарчай дзейнасці паступова тэрыторыя Пушчы скарачалася за кошт перыферыйных частак, тым не менш з пачатку ХVIII стагоддзя яна зведала параўнальна невялікія тэрытарыяльныя змены. У 1921 г паблізу адміністрацыйнага цэнтра Пушчы — мястэчка «Белавежа» — на ўчастку 4594 га было ўтворанае лясьніцтва «Рэзэрват» і ахоплена абсалютна запаведнай аховай 1061 га лесу (астатняя частка Пушчы часткова ахоўвалася). У 1924 г. гэта лясніцтва атрымала статус надлесничества, а з 1929 г ўся яго тэрыторыя (4640 га) стала абсалютна запаведнай. У 1932 г. на месцы гэтага надлесничества быў утвораны «Нацыянальны парк у Белавежы» (4693 га) са строгім рэжымам запаведнасьці, які існуе і па сённяшні дзень, толькі ў 1996 г. павялічаны ў памерах да 10502 га У гэты перыяд у Пушчы пачынаюцца работы па аднаўленні вольнай папуляцыі зубра (1929 г.), ствараецца гадавальнік Тарпанападобнага коней (1936 г.), пачынае аднаўляцца колькасць аленя, дзіка, казулі. Але суцэльныя высечкі лесу, хоць і ў некалькі спарадкаваным выглядзе, працягваліся.
У 1939 г Белавежская пушча ўвайшла ў склад БССР і пастановай Савета Народных Камісараў БССР (№ 1234 ад 1939/12/25 г.) на яе тэрыторыі быў арганізаваны Беларускі дзяржаўны запаведнік «Белавеская пушча». У яго склад увайшлі ўвесь лясны масіў Пушчы, лугавыя гаспадарка (700 га) і Свіслацкая лясная дача — усяго 129,2 тыс. га Аднак гэтым пастановай поўная запаведнасць ўсталёўвалася толькі для былога Нацыянальнага парку (4760 га), зубропитомника (297 га), абмежаванай тэрыторыі (29,7 га), гэта значыць фактычна заставаўся той рэжым і ў тых жа межах, які існаваў у Белавежскім Нацыянальным парку Польшчы Праз некаторы час было прынята пастанова «Аб гаспадарчым упарадкаванні Беларускага дзяржаўнага запаведніка« Белавежская пушча »(№ 1059 ад 1940/07/27 г.), якім прадугледжвалася поўная запаведнасць ўсёй тэрыторыі Пушчы. Але ажыццявіцца гэтаму не ўдалося з-за пачатку вайны з фашысцкай Германіяй (21 чэрвеня 1941 г.)
Падчас другой сусветнай вайны пры акупацыі Пушчы нямецкімі войскамі яе багацці практычна не эксплуатаваліся, так як па ініцыятыве бліжэйшага паплечніка Гітлера — Германа Герынга было вырашана стварыць на яе тэрыторыі ўзорнае паляўнічая гаспадарка Рэйха, дзе маглі б паляваць высокія тытулаваныя асобы
Пасля вызвалення ад нямецкіх войскаў дзейнасць запаведніка была адноўлена пастановай Савета Народных Камісараў Беларускай ССР у кастрычніку 1944 г. Але пры ўстанаўленні дзяржаўнай мяжы СССР з Польшчай частка запаведніка (55 тыс га) разам з яго гістарычным цэнтрам — пасёлкам Белавежа, Нацыянальным паркам і зубропитомником — адышлі да Польшчы. На тэрыторыі Беларусі засталося 74,5 тыс. га Белавежскай пушчы, практычна без базы для навуковай працы і арганізацыйнай дзейнасці. Усё гэта прыйшлося ствараць зноў Быў пабудаваны новы зубропитомник і польскімі калегамі перададзены 5 зуброў, якія сталі родапачынальнікамі зубрыную папуляцыі ў беларускай частцы Пушчы. Да 1953 г. колькасць жывёл у вальерах дасягнула 19 асобін Пасля чаго яны былі выпушчаныя на волю і з гэтага моманту пачаўся новы этап у гісторыі развядзення зуброў (у апошнія гады іх колькасць вагалася ад 315 да 235 асобін).
З 1944 па 1957 гг. Пушча мела статус запаведніка, аднак у жніўні 1957 г у адпаведнасці з распараджэннем Савета Міністраў СССР Дзяржаўны запаведнік «Белавеская пушча» быў рэарганізаваны ў Дзяржаўнае запаведна-паляўнічая гаспадарка (ГЗОХ), асноўнай задачай якога стала развядзенне дзікіх жывёл і ажыццяўленне паляванняў для высокапастаўленых чыноўнікаў У вельмі кароткія тэрміны ў пушчы быў пабудаваны ўрадавы комплекс «Вiскулi» (гасцявой павільён, гасцініца, катэджы, лазня-сауна). Пасля былі створаны два штучных вадаёма для палявання на вадаплаўную дзічыну, а таксама цэлы шэраг біятэхнічных збудаванняў з размешчанымі побач паляўнічымі вышкамі Вельмі хутка колькасць дзікіх жывёл, і ў першую чаргу аленя, перавысіла ў 3 — 5 разоў аптымальную (да 3,5 тыс. асобін), што пацягнула за сабой знішчэнне падлеску і падросту асноўных лесаўтваральных парод (хвоі, дуба, ясеня і інш) і паставіла пад пагрозу будучыню пушчанскага лесу У гэты час як вакол Пушчы, так і ўнутры яе праводзіцца шырокамаштабныя меліярацыйныя асушальныя работы, якія пацягнулі за сабой зніжэнне ўзроўню грунтавых вод, глыбокую перабудову экосистемных сувязяў, паслабленне дрэвастояў (перш за ўсё яловых), што, у сваю чаргу, справакавала масавае размнажэнне ствалавых шкоднікаў(караеда-тыпографа) і гібель ельнікаў на вялікіх плошчах
У той жа
самы час у Белавежскай пушчы
інтэнсіўна развіваецца гаспадарчая
інфраструктура (будуюцца добраўпарадкаваныя
дарогі, ажыццяўляецца электрыфікацыя
і тэлефанізацыя кардонаў, узводзяцца
камфартабельныя жылыя дамы для
працаўнікоў гаспадаркі, музей Прыроды,
дом культуры, паліклініка і г.д.)
Да таго ж рэжым запаведнасьці
і сакрэтнасці перашкаджаў
Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь № 352 ад 16 верасня 1991 г ГЗОХ быў рэарганізаваны і на яго базе і ў яго межах створаны першы ў Рэспубліцы Дзяржаўны нацыянальны парк (ДНП) «Белавеская пушча».
- Флора і расліннасць
Разнастайнасць глебаў і ўмоў абумовіла росту ў Пушчы 958 відаў сасудзістых споравых і насенных раслін, што складаюць 64% флоры Беларусі Найбольш шматлікімі з’яўляюцца: астровые (сложноцветных — 84 віду), мятликовые (зёлкавыя — 48), бабовыя (48), гваздзіковым (41), розоцветные (38), Люцікава (35), капусныя (крыжакветныя — 35), яснотковые (губоцветных — 35) і норичниковые (28) Самыя прадстаўнічыя роды Carex (38), Trifolium (14), Veronica (14), Salix (13), Ranunculus (13) (Толкач і інш, 1996).Каля 10% відаў маюць дрэвянеючыя ўцёкі, з іх 25 відаў дрэў, 35 хмызнякоў і паўхмызнякі, 12 кустарничков Пераважнымі іглічнымі пародамі з’яўляюцца хвоя звычайная і елка еўрапейская, маецца адзіная ў Рэспубліцы гай піхты белай. З лісцяных парод сустракаюцца: дуб черещатый, бярозы павісла і пухнатая, граб, алешына чорная, ясень звычайны, асіна. Значна радзей распаўсюджаны дуб скальны З 9 відаў кустоў найбольш звычайныя вярбы, каліна звычайная, Крушыны ломкая, ляшчына звычайная, воўчае лыка, ядловец звычайны і інш З кустарничков шырока распаўсюджаныя чарніцы, брусніцы, верас, дурніца, багун балотны, журавіны балотная (Нікалаева, зефір, 1971) На Белавескае пушчы сустракаюцца прыкладна 260 відаў імхоў і імхападобных (больш за 60% бриофлоры рэспублікі), вядома больш 290 відаў лішайнікаў. Флора грыбоў у цяперашні час прадстаўлена 570 відамі. У Пушчы адзначаны 65 рэдкіх і знікаючых відаў вышэйшых раслін, 4 віду мха, 16 — лішайнікаў, 7 — грыбоў, занесеных у «Чырвоную Кнігу Рэспублікі Беларусь» Сярод іх піхта белая, дуб скальны, лілея-саранка, астранцыя вялікая, званочак лілеелісьцевы і многія іншыя
Гісторыя і сучаснае развіццё флоры Пушчы звязана з пранікненнем на яе тэрыторыю еўрапейскіх (ненармальных) і еўраазіяцкіх (барэальных) выглядаў Пераважаюць віды, характэрныя для паўночнай частцы ўмеранай зоны з еўраазіяцкіх і еўрапейскімі тыпамі арэалаў, якія ўтвараюць асноўнае ядро ў фларыстычных складзе найважнейшых лясных і лугавых супольнасцяў (Толкач і інш, 1996)
www.yaneuch.ru
Беловежская пуща — WiKi
Белове́жская пу́ща (белор. Белавежская пушча, польск. Puszcza Białowieska; также Беловежская Пуща[1][2]) — наиболее крупный остаток реликтового первобытного равнинного леса, который, согласно представлениям, сложившимся в современной науке, в доисторические времена произрастал на территории Европы. Постепенно он был вырублен, но в относительно нетронутом состоянии в виде крупного массива сохранился только в Беловежском регионе на территории современных Белоруссии и Польши. Беловежскую пущу относят к экорегиону под названием «сарматский смешанный лес».
Масштабы лесаЧерез Беловежскую пущу проходит государственная граница между Польшей и Белоруссией. Рядом с Пущей находится водораздел Балтийского и Чёрного морей. Для сохранения уникальной природы в Беловежской пуще выделены четыре функциональные зоны с различным режимом охраны: заповедная зона, зона регулируемого пользования, рекреационная и хозяйственная зоны. Кроме того, вокруг Пущи создана охранная (буферная) зона.
В рамках программы ЮНЕСКО «Человек и биосфера» в 1976 году в польской части Пущи создан биосферный заповедник «Беловежа»[3][4], а в 1993 году в белорусской части Пущи — биосферный заповедник «Беловежская пуща»[5] с площадью 216,2 тыс. га (2015), имеющий зону ядра, буферную и переходную зоны[6].
В 1979 году решением ЮНЕСКО Беловежский национальный парк (Польша) включён в Список Всемирного наследия. В 1992 году этот природоохранный объект ЮНЕСКО расширился за счёт части Государственного национального парка «Беловежская пуща» (Белоруссия), получив название Belovezhskaya Pushcha/Bialowieza Forest[7]. Решением сессии Комитета Всемирного наследия от 23 июня 2014 единый трансграничный объект Всемирного наследия ЮНЕСКО с площадью 141 885 га и буферной зоной 166 708 га получил название Białowieża Forest, Belarus, Poland[8][9].
Вопреки распространённому мнению, название происходит не от сторожевой башни в Каменце, так как она была прозвана «Белой вежей» только в XIX веке, а побелена и того позже — при советской власти[10]. Возможно, от названия центрального населённого пункта — Беловежа, находящегося сейчас на территории Польши, по аналогии с названиями других пущ: Кобринская, Гродненская, Шерешевская, Налибокская и т. д.
В 2009 году построен эколого-просветительский центр национального парка «Беловежская пуща», в котором разместился обновленный музей природы[11]Рельеф равнинный. Снег удерживается 70—75 дней. Самые крупные реки — Нарев, Наревка, Рудавка, Гвозна, Лесная, Белая. Почвы преимущественно дерново-подзолистые. Климатические и почвенные условия благоприятствуют развитию пышной растительности (около 890 видов).
Беловежская пуща является уникальным и крупнейшим массивом древних лесов, типичных для равнин Средней Европы. Под лесом 86 % территории. Преобладают сосновые леса (59,3 %), главным образом черничные и мшистые.
Средний возраст деревьев в лесах Беловежской пущи составляет 81 год, на отдельных участках леса деревья имеют возраст 250—350 лет и диаметр до 150 см. В Пуще зарегистрировано более тысячи деревьев-великанов (Царь-дуб и другие 400—600-летние дубы, 250—350-летние ясени и сосны, 200—250-летние ели). Ель — самая высокая порода беловежских лесов: до 50 м высотой. У заболоченных пойм рек и на низинных болотах растёт ольшаник (14,8 %). Березняки (9,8 %) главным образом на переходных болотах, на возвышенных местах — клён, ясень, ель. Хорошо развит подлесок из черемухи, бересклета, лещины, чёрной смородины, малины. Осина почти не образует чистых древостоев (0,5 %).
Беловежская пуща по числу видов растений и животных не имеет себе равных в Европе. Здесь произрастают 958 видов сосудистых споровых и семенных растений, зарегистрировано 260 видов мхов и мохообразных, более 290 видов лишайников и 570 видов грибов.
В списке фауны Беловежской пущи насчитывается 59 видов млекопитающих, 227 видов птиц, 7 видов пресмыкающихся, 11 видов земноводных, 24 вида рыб и более 11 000 беспозвоночных животных. Здесь обитает самая крупная в мире популяция зубров. Из крупных травоядных животных здесь встречаются благородный олень, дикий кабан, косуля и лось, из хищников обитают волк, лисица, рысь, барсук, куница лесная, выдра и другие. В Пуще сохранились уникальные сообщества беспозвоночных — обитателей мёртвой и гнилой древесины, трутовых грибов, верховых и низинных болот. Флора и фауна представлены большим числом редких видов растений (пихта белая, дуб скальный, лилия-саранка, астранция большая, бубенчик лилиелистный), животных (зубр, рысь, барсук) и птиц (орлан-белохвост, змееяд, чёрный аист, журавль серый, подорлик малый, филин, неясыть бородатая, сыч воробьиный, дятел белоспинный, дятел трёхпалый, сизоворонка, камышовка вертлявая и многие другие), занесённых в Красную книгу Белоруссии.
Беловежская пуща — старейший заповедник в Европе. Старые девственные леса этих мест упоминаются ещё в Ипатьевской летописи под 983 годом[12]. Ещё в XII веке, до того как эти леса стали называться Беловежской пущей, здесь подолгу жил Владимир Мономах, охотясь за турами, зубрами и оленями[13]. В 1276 году князь Владимир Волынский основал здесь город-крепость Каменец. В конце XIII века Беловежская пуща переходит во владение великих князей литовских, а со времени правления Ягайло — под контроль Королевства Польского[12]. В 1409 года Ягайло издал привилей, согласно которому охота на крупного зверя в Пуще запрещалась всем, кроме короля и его двоюродного брата Витовта[источник не указан 1345 дней]. Пуща стала охраняемой территорией, но великокняжеские и королевские охоты наносили немалый ущерб поголовью крупных животных:
Осенью 1409 года, перед походом на тевтонских рыцарей, Ягелло отправился в сопровождении многочисленных охотничьих отрядов в Пущу, чтобы заготовить мясо диких животных для своей стотысячной армии. Он охотился в Пуще всю осень и зиму на крупного зверя — тура, зубра, оленя, лося, кабана. Кроме животных, которых убивали ради мяса, в Пуще ловили и диких лошадей — тарпанов. Это были небольшие коренастые лошадки серо-гнедой масти. Они отличались выносливостью и быстротой бега.
С 1569 по 1795 год Пуща находилась в составе Речи Посполитой. В XVII—XVIII веках польские короли также устраивали огромные охоты в лесах Беловежской пущи, но характер этих охот изменился. Теперь охота уже не являлась серьёзным делом заготовки продовольствия для армии, а превратилась в роскошную королевскую забаву. Для королевских охот на реке Неревке был построен большой охотничий дом с флигелями, где после охот пировали король и его свита. Для удобства охоты в Беловежской пуще был устроен специальный зверинец. Он представлял собою большую площадь леса, огороженную крепкой изгородью, куда королевские егеря запускали выловленных в Пуще крупных зверей[14].
Ко времени начала королевской «охоты» животных, находившихся в зверинце, сгоняли в ещё более ограниченный участок леса, огороженный прочным забором; из этого загона был устроен выход в виде узкого коридора, а возле него воздвигалась роскошная королевская беседка. Прибывший на охоту король с семьею и свитою располагался в беседке, и тогда начиналась «охота». Проход из загона в коридор открывался, и загонщики начинали гнать зверей. Перепуганные животные выскакивали из загона, неслись по коридору мимо королевской беседки, где неминуемо попадали под выстрелы. За одну такую «охоту» в 1752 году[15] было убито сорок два зубра и много других зверей.
— Скребицкий Г. А., Чаплина В. В. В Беловежской пуще[16]
В 1795 году территория Беловежской пущи вошла в состав России. Екатерина II разрешила проводить в Пуще любые охоты, кроме отстрела зубров. Это привело к сокращению численности животных[17].
Во время польского восстания 1830 года в Беловежской пуще действовал отряд повстанцев под руководством Красковского. 17 мая генерал ну Рузену отправил солдат во главе с полковником Сарабией на подавление мятежа. Солдаты захватили лагерь повстанцев, но затем, узнав, что те смогли уничтожить поезд, следовавший из Бреста в Скидель, решил отступить. Чуть позже в Беловежскую пущу генералом ну Рузену был направлен отдел генерала Линдена, но 24 мая он был разбит отрядом Хлаповского, пришедшего из Польши. После этого отряд Красковского присоединился к Хлоповскому и навсегда покинул Беловежскую пущу[18]. Также на территории Беловежской пущи действовал отряд Ровко (300 человек). Российские войска вытеснили его из Пущи, позднее часть отряда присоединилась к Хлоповскому, а часть (около 100 человек) продолжила борьбу на прежнем месте, но в конце июля присоединились к повстанческому генералу Дембинскому. Ещё в Беловежскую пущу из Польши пришел отряд С. Ружицкого. 24 июля Ружицкий перерезал коммуникации между Брестом и Гродно. Им был взят в плен генерал Панютин, который ехал занять должность начальника штаба армии Паскевича. Русская пехота и кавалерия (драгунский полк) старались отбросить повстанцев за Буг, но это им не удалось и Ружицкий добрался до Беловежской пущи. 25 июля произошел бой в пуще под деревней Лесное, закончившийся безрезультатно. Однако после боя повстанцы покинули территорию Пущи[19].
«Александр III на охоте в Беловежской пуще в августе 1894 г.» Худ. М. ЗичиВ 1802 году Александр I своим указом запретил охоту на зубра на территории Пущи. В этом же году Пуща включается в состав Гродненской губернии, гербом которой был зубр. С 1809 года начинается регулярный учёт зубров, в 1864 году из Германии завозятся олени (они были полностью уничтожены к 1705 году) для дальнейшего их разведения и организации на них охот[20]. В 1888 году Пуща была включена в собственность царской семьи в обмен на земли в Орловской и Симбирской губерниях. В 1889—1894 годах был построен императорский охотничий Дворец в Беловеже, к которому была проложена железная дорога для более удобного подъезда царских особ. С этого времени организовываются пышные охоты, наиболее грандиозные из которых датируются 1897, 1900, 1903 и 1912 годами[21].
Во время Первой мировой войны территория Пущи была оккупирована германскими войсками. В это время начинается интенсивная прокладка узкоколейных железных дорог (около 300 км) с целью заготовки ценной древесины, а для её переработки строятся 4 лесопильных завода. За два с половиной года в Германию было вывезено 4,5 млн м³ древесины самых ценных пород[22]. Военные действия и оккупация нанесли огромный урон и животному миру — в ставшем фактически бесхозным заповеднике расцвело браконьерство. К 1919 году были истреблены зубры и лани, резко сократилась численность оленей и кабанов[23]. После войны Беловежская пуща перешла к Польше, но эксплуатация её лесов продолжилась. Только в 1927—1928 годах было заготовлено около 2 млн м³ древесины, в 1934—1935 годах — свыше 1 млн м³. В результате к концу 30-х годов до 20 % территории Пущи оказалось вырубленной[21].
Однако уже в 1920-е годы в Беловежской пуще активизируется природоохранная деятельность. В 1921 году на участке площадью в 4594 га было образовано лесничество «Резерват» и охвачено абсолютно заповедной охраной 1061 га леса. С 1929 года вся территория лесничества стала абсолютно заповедной. В 1932 году на месте этого надлесничества был образован «Национальный парк в Беловеже» (4693 га) со строгим режимом заповедности. В этот период в Пуще начинаются работы по восстановлению вольной популяции зубра (1929), создаётся питомник тарпановидных лошадей (1936), начинает восстанавливаться численность оленя, кабана, косули[24].
В 1939 году Беловежская пуща вошла в состав БССР, и на её территории был организован Белорусский государственный заповедник «Беловежская пуща»[25]. В июле 1940 года было принято постановление о введении полной заповедности на всей территории Пущи[26], но его осуществление прервалось с началом Великой Отечественной войны. После освобождения от немецких войск деятельность заповедника была возобновлена в октябре 1944 года. Но при послевоенном установлении государственной границы[27] СССР с Польской Народной Республикой часть заповедника (55 тыс. га) вместе с его историческим центром — посёлком Беловежа, Национальным парком и зубропитомником — отошли к ПНР[24].
На территории Белоруссии осталось 74,5 тыс. га Беловежской пущи, практически без базы для научной работы и организационной деятельности. Всё это пришлось создавать вновь. Был построен новый зубропитомник и польскими коллегами переданы 5 зубров, которые стали родоначальниками зубриной популяции в белорусской части Пущи. К 1953 г. количество животных в вольерах достигло 19 особей. После чего они были выпущены на волю и с этого момента начался новый этап в истории разведения зубров.
— Козулько Г. А., Жуков В. П. Государственный национальный парк «Беловежская пуща» — старейший заповедник в Европе[28]
С 1957 года Пуща имела статус Государственного заповедно-охотничьего хозяйства, в 1991 году реорганизована в Государственный национальный парк «Беловежская пуща». На территории польской части Пущи существует Беловежский национальный парк.
8 декабря 1991 года в Беловежской пуще были подписаны соглашения об упразднении СССР и создании СНГ[29].
ru-wiki.org
Белавежская пушча
Белавежская пушча — самы вялікі па плошчы кавалак рэліктавага першабытнага раўніннага лесу, які, згодна з даследаваннямі сучасных навукоўцаў, знаходзіўся ў дагістарычныя часы на тэрыторыі Еўропы. Сярэдні ўзрост лясоў Белавежскай пушчы складае больш за 100 гадоў, асобныя кавалкі лесу маюць узрост 250—350 гадоў. Белавежская пушча па ліку відаў раслін і жывёл не мае сабе роўных у Еўропе.,<?xml:namespace prefix = o ns = «urn:schemas-microsoft-com:office:office» />
Людзі мастацтва — частыя госці ў Белавежскай пушчы. У свой час яна натхніла пісьменніка Мікалая Ляскова, які перамясціў дзеянні свайго твора “Некуды” менавіта ў гэты запаведны лес. Трохі пазней пасля сумеснага наведвання пушчы свае нататкі і эсэ апублікавалі польскі літаратар Генрык Сянкевіч і вядомы энцыклапедыст Зігмунт Глогер. Знакаміты майстар пейзажаў Іван Шышкін прыязджаў сюды ў 1883 і 1892 гадах. Мастак напісаў некалькі эцюдаў, і можна толькі ўявіць, колькі творчых ідэй у яго тут нарадзілася…
Што ж тады казаць пра сучаснікаў! Другі год запар Белавежская пушча прымае таленавітых пейзажыстаў. Сёлета тут арганізаваны “святочны” пленэр “Белавежжа-<?xml:namespace prefix = st1 ns = «urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags» />2009”, прымеркаваны да 600-годдзя ўвядзення ахоўнага рэжыму пушчы.
Летась у такім жа мастакоўскім зборы ўдзельнічалі толькі творцы з Брэста. Зараз пленэр падняўся нават не на адну, а на некалькі прыступак вышэй — стаў міжнародным. Большасць гасцей прыехала з таго боку Белавежскай пушчы — з Польшчы, а беларускі горад-рэкардсмен па колькасці ўдзельнікаў — Мінск. Далучыліся і мастакі, якія жывуць у беларускай глыбінцы.
— Малюецца заўсёды цікава, — з захапленнем разважае пасля “працоўнага” дня палескі мастак Янка Рамановіч. — У мінулым годзе я тут таксама быў — тады на палотнах застыла восень. А зараз на карцінах — лета. Ужо і фарбы іншыя — больш зелені, неба святлейшае і “цяплейшае”.
Янка расказаў, што шмат чаго цікавага бачыў, бо не раз выбіраўся з роднай вёсачкі Моталь Брэсцкага раёна, каб перанесці на палотны краявіды роднай Беларусі і замежжа.
— Калі чалавек жыве ў горадзе, ён пазбаўлены многага, — працягвае Янка. — І тады яго здзіўляе ўсё, што ён бачыць у прыродным асяроддзі, не гаворачы ўжо пра дзівосы Белавежскай пушчы. Але ж і мне ўсё гэта заўсёды цікава. Малюешь сабе паціху, а побач вавёрка па дрэве скачыць ці заяц прабяжыць. А ўчора, напрыклад, бачыў дзіка…
Малады польскі графік Лукаш Левандоўскі жыве каля лесу, але прызнаўся, што ніколі не быў у Белавежскай пушчы нават з яе польскага боку. У Беларусь прыехаў дапамагчы сваім сябрам-мастакам.
— А яшчэ цікава стаяць, глядзець на гэты лес і разумець, што, можа, некалі тут стаялі знакамітыя Ягайла і Вітаўт, — распавядае Лукаш. — Калі ехаў сюды, больш за ўсё хацелася гэтага: падзівіцца на мясціны агульнай гісторыі Польшчы і Беларусі.
Карціны, якія былі створаны ў пушчы ў мінулым годзе, дасюль упрыгожваюць пакоі мясцовай гасцініцы. Што тычыцца “юбілейнай” серыі палотнаў, то яны, як абяцаюць арганізатары пленэра, адправяцца “вандраваць” па беларускіх гарадах.
P.S. Совершить увлекательное путешествие по региону знаменитой на весь мир Беловежской пущи поможет также справочник туриста “Отдых в сельском доме у порога Беловежской пущи”.
— Это великолепно иллюстрированное издание показывает, каким богатством обладают белорусы, а также способствует тому, чтобы как можно большее количество людей увидело уникальную белорусскую природу, прикоснулись к истории нашей страны, — отметила представительца Министерства природных ресурсов и охраны окружающей среды Беларуси Ольга Белякова.
— Мы надеемся, что и справочник, и веб-сайт позволят привлечь туристов в регион Беловежской пущи. В конечном итоге это будет иметь положительный эффект для развития инфраструктуры в пяти проектных районах: Каменецком, Пружанском, Волковысском, Зельвенском и Свислочском, — заявил менеджер проекта Дмитрий Фрищин.
Справочник “Отдых в сельском доме у порога Беловежской пущи” в формате pdf можно загрузить по ссылке:http://un.by/pdf/Usadby-UNDP.pdf.
Заметили ошибку? Пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter
www.sb.by
Государственный национальный парк «Беловежская пуща»
Белове́жская пу́ща (белор. Белавежская пушча, польск. Puszcza Białowieska) — наиболее крупный остаток реликтового первобытного равнинного леса, который в доисторические времена произрастал на территории Европы. Постепенно он был вырублен и в относительно ненарушенном состоянии в виде крупного массива сохранился только в Беловежском регионе (территория Беларуси и Польши). В 1992 г. решением ЮНЕСКО Государственный национальный парк «Беловежская пуща» включен в Список Всемирного наследия человечества. В 1993 г. ему присвоен статус биосферного заповедника, а в 1997 г. он награждён дипломом Совета Европы.
Название происходит от сторожевой башни в Каменце.
Характеристика
Музей природы в Беловежской пуще
Беловежская пуща является уникальным и крупнейшим массивом древних лесов, типичных для равнин Средней Европы. Средний возраст лесов Беловежской пущи составляет более 100 лет, отдельные участки леса имеют возраст 250—350 лет. В Пуще зарегистрировано более тысячи деревьев-великанов (Царь-дуб и другие 400—600 летние дубы, 250—350 летние ясени и сосны, 200—250 летние ели). Беловежская пуща по числу видов растений и животных не имеет себе равных в Европе. Здесь произрастают 958 видов сосудистых споровых и семенных растений, зарегистрировано 260 видов мхов и мохообразных, более 290 видов лишайников и 570 видов грибов. В списке фауны Беловежской пущи насчитывается 59 видов млекопитающих, 227 видов птиц, 7 видов пресмыкающихся, 11 видов земноводных, 24 вида рыб и более 11 000 беспозвоночных животных. Здесь обитает самая крупная в мире популяция зубров. Из крупных травоядных животных здесь встречаются благородный олень, дикий кабан, косуля и лось, из хищников обитают волк, лисица, рысь, барсук, куница лесная, выдра и другие. В Пуще сохранились уникальные сообщества беспозвоночных — обитателей мертвой и гнилой древесины, трутовых грибов, верховых и низинных болот. Флора и фауна представлены большим числом редких видов растений (пихта, дуб скальный, лилия-саранка, астранция большая, бубенчик лилиелистный), животных (зубр, рысь, барсук) и птиц (орлан-белохвост, змееяд, чёрный аист, журавль серый, подорлик малый, филин, неясыть бородатая, сыч воробьиный, дятел белоспинный, дятел трёхпалый, сизоворонка, камышёвка вертлявая и многие другие), занесённых в Красную Книгу Республики Беларусь.
История
Как охраняемая природная территория, Беловежская пуща известна еще с конца 14 — начала 15 веков.
С 1413 находилась в польском владении, а в 1795 вошла в состав России.
С 1919 г. Пуща перешла к Польше, где в 1921 было образовано лесничество «Резерват» (4693 га) и охвачено абсолютно заповедной охраной 1061 га.
В 1939 Беловежская пуща вошла в состав БССР и на её территории был организован Белорусский государственный заповедник «Беловежская пуща».
С 1957 Пуща имела статус Государственного заповедно-охотничьего хозяйства, в 1991 реорганизована в Государственный национальный парк «Беловежская пуща».
На территории национального парка находится правительственная резиденция Вискули. В 1991 в этой резиденции было подписано Беловежское соглашение, определившие распад СССР.
Беловежская пуща в культуре
Беловежская пуща является темой одноимённой песни Александры Пахмутовой на стихи Николая Добронравова, написанной в 1975 г. Куплет из песни:
- Здесь забытый давно наш родительский кров.
- И, услышав порой голос предков зовущий,
- Серой птицей лесной из далёких веков
- Я к тебе прилетаю, Беловежская пуща.
Текст, ноты и аудиозаписи песни на официальном сайте А. Пахмутовой
Также Беловежская пуща упоминается в романе Генрика Сенкевича «Потоп», как непроходимый бор и место надёжного укрытия жены и детей одного из героев.
Примечания
См. также
Ссылки
Wikimedia Foundation. 2010.
dic.academic.ru
